Zink is een belangrijk spoorelement in het lichaam.
Zink is onmisbaar als bouwsteen voor een aantal metallo-enzymen (alkalische fosfatasen, DNA en RNA polymerasen, alcohol dehydrogenase, ...). Tekort aan zink tast de functie van deze enzymen in meerdere of mindere mate aan, afhankelijk van de turnover en de plaats dat zink inneemt in het enzyme. Zink speelt een rol in de proteïnesynthese en de genexpressie. Zink is dan ook een belangrijk element in de wondheling. Bovendien stabiliseert zink proteïnen en nucleïnezuren, het helpt de integriteit van de organellen te behouden, het komt tussen in transportprocessen en bepaalde immuunfenomenen.
Zink wordt vooral gevonden in voedingsmiddelen met een hoog eiwitgehalte, zoals vlees, vis en melkproducten. De absorptie wordt gehinderd door allerhande vezelstoffen (afkomstig van granen ed.). De dagelijkse inname van zink bij een volwassene met een normaal dieet bedraagt ongeveer 10-15 mg. De dagelijkse behoefte van een gezonde volwassene wordt geschat op 15 mg. Zink wordt actief geabsorbeerd, hoofdzakelijk in het duodenum en proximale jejunum. In het plasma wordt zink getransporteerd, voornamelijk gebonden aan albumine (60-70%).
Verlies van zink gebeurt voornamelijk via pancreassecreties, en de fecale excretie is normaal in evenwicht met de dagelijkse inname. De urinaire excretie bedraagt ongeveer 0.5 mg per dag, maar kan sterk oplopen tijdens een katabole toestand.
Ernstige symptomen van zink deficiëntie treden meestal op wanneer het serum gehalte daalt onder ongeveer 30 µg/dL. Zinkdeficiëntie komt vooral voor bij mensen die een dieet rijk aan granen (vezels) volgen.
Primaire zinkdeficiëntie:
De belangrijkste genetische afwijking geassocieerd met het zinkmetabolisme is acrodermatitis enteropathica. Deze ziekte, veroorzaakt door een deficiënte intestinale zink absorptie, wordt gekenmerkt door groeiachterstand, hypogonadisme en huid- en oogletsels.
Secundaire zinkdeficiëntie:
- Verminderde zinkresorptie: allerhande maagdarm-ziekten (ulcera, colitis ulcerosa, ziekte van Crohn, spruw, regionale enteritis, intestinale bypass).
- Hypoproteïnemie: levercirrose, alcoholisme, sterke proteïnurie en bij brandwonden.
- Verlies door de nier: nierziekten (verlies van proteine-zink complexen in proteinurie en door verminderde tubulaire reabsoptie van zink).
- Voedingstekort aan zink: vooral bij langdurige parenterale voeding, maar ook bij veel fytaat (volkorenbrood), calcium en fosfaat in de voeding.
- Koperintoxicatie (bvb. door gebruik van koperhoudend spiraaltje) veroorzaakt verlaagde serumzinkwaarden.
Toediening van corticoïden, penicillamine (chelator bij reumatische aandoeningen) zijn andere oorzaken van zinkdeficiëntie. Hogere leeftijd, zwangerschap (adequate zinkstatus is noodzakelijk voor optimale ontwikkeling van de foetus en vroeg in de zwangerschap is er een daling van de zinkspiegel ondanks verhoogde intake) en borstvoeding zijn ook geassocieerd met een hogere incidentie van zinktekort. Ook bij sikkelcelanemie ziet men vaak zinktekort.
De klinische tekens geassocieerd met zinkdeficiëntie zijn aspecifiek: anorexie, diarree, gewichtsverlies, verandering van smaak- en reukgevoel, groeiachterstand, hypogonadisme, impotentie, depressie, verminderd concentratievermogen, mentale lethargie, intentionele tremor, nystagmus, zenuwachtigheid, fotofobie, nachtblindheid, blepharitis, huidletsels, vertraagde wondheling en een gedaalde immuunrespons.
Significante deficiëntie van zink leidt tot een verminderde activiteit van het alkalisch fosfatase in plasma. Aangezien circulerend zink in belangrijke mate gebonden is aan albumine, zal een verlaagd albumine gehalte gecorreleerd zijn met een verlaagd zink gehalte.
Zink is relatief weinig toxisch. Men ziet soms gastro-enteritis na het gebruik van zure voedingsmiddelen bereid in gegalvaniseerde recipiënten. Inademen van zinkdampen, infuus of inname van grote hoeveelheden zinkchloride per os kunnen lethaal zijn, maar komen zelden voor.
Uitgebreide informatie is te vinden in de monografieën van stichting Orthokennis:
https://www.orthokennis.nl/nutrienten/zink
